ЕЛІМІЗДЕ ДІНИ ОҚУ ОРЫНДАРЫ ЖЕТКІЛІКТІ
Бүгінгі таңда азаматтарымыздың шетелде діни білім алуы мәселесі өзектілігін жоғалтқан жоқ. Бұл студенттердің күмәнді оқу орындарында білім алу арқылы радикалдану қаупі бар екендігіне байланысты. Қазақстандықтарды басқа елдердің діни оқу орындарына не тартады және ол жаққа оқуға барғанда қандай қауіп бар? Дінтанушы маманнан сұрап білдік.
– Нұрсұлтан Жеңісұлы, айтыңызшы, қазақстандықтар неге шетелге діни білім алуға құмар?
– Тарихқа қысқаша шолу жасай отырып, біз атеизм идеологиясы басым болған. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін елімізде «рухани жаңғыру» деп аталатын кезеңнің басталып, дінге деген қызығушылықтың айтарлықтай артқанын көреміз. Нәтижесінде сыртқы әлеммен белсенді әрекет басталды, оның ішінде мұсылмандардың ислам елдеріне барып, сол жерде діни білім алу мүмкіндігі пайда болды.
– Бұл елдерге оқуға барғанда қандай да бір қауіп бар ма?
– Өкінішке қарай, шетелде білім алған қандастарымыздың атамекеніне ұлттық рухани құндылықтарға қайшы келетін жат, дәстүрлі емес діни идеологияны әкеліп соғуы жиі кездеседі. Кейін теріс діни білім алу нәтижесінде бұқараның рухани бірлігінің бұзылуына, халықтың жекелеген топтары арасында идеологиялық қарама-қайшылықтардың, қақтығыстардың туындауына әкеліп соқты. Тіпті тыйым салынған ағымдардың жетегінде кетіп, неше түрлі арандатушылыққа ілінгендер де жоқ емес. Ұлттық құндылықтарға мүлде қарсы идеядағы білім алғандарды да жүздестірдік. Бұл қарын аштыратын дүние.
– Сонда барлық шетелдік теологиялық оқу орнында оқу қауіпті ме?
– Шетелдік оқу орындарын екі тұрғыдан қарастыру дұрыс. Біріншісі – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы ресми түрде меморандум жасасқан белгілі оқу орындары. Осыған сәйкес, діни білім алу үшін сол оқу орындарына түсулеріне болады. Өйткені оларда тәрбие дәстүрлі дінімізге негізделген. Ал, шет мемлекеттердің күмәнді оқу орындарында білім алған студенттер консулдық есепке тұрмайды. Қазақстан елшілігіне хабарласпайды. Басқа жолдармен осындай оқу орындарына кіріп, экстремистік ұйымдардың ықпалында лаңкестік әрекеттерге баратын адамдар жиі кездеседі. Діни басқарма рұқсат берген университтер Қазақстан мұсылмандары арасынан Мысырдағы әл-Азһар университеті, Стамбул университеті, Мармара университеті, Анкара университеті, Селжук университеті, Түркиядағы Хасеки институтын, Өзбекстан халықаралық ислам академиясын, Ресей Федерациясын ерекше атап өтуге болады. Ислам институты, Мәскеу ислам университеті және Малайзия халықаралық ислам университеті Куала-Лумпур.
– Еліміздегі діни мекемелер туралы толық мағлұмат бере аласыздар ма?
– Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Дін істері комитетінің мәліметіне сәйкес, елімізде 13 діни оқу орны бар. Оның ішінде 11 оқу орны ислам бағыты бойынша білім береді. Нұр-Мүбарак университеті 9 медресе-колледж, 1 – ҚМДБ жанындағы Имамдардың біліктілігін арттыратын Ислам институты. Христиандық бағытқа 2 оқу орны кіреді, олар – Алматы православиелік теологиялық семинариясы және «Мәрия – Шіркеудің анасы» диокеанаралық жоғары теологиялық семинариясы. Айта кетерлігі, қазақстандық рухани білім беру ұйымдарының мақсаты – ең алдымен еліміздегі дін қызметкерлерін дайындау, олардың қазақстандық дәстүрлер мен мәдениетке, руханиятымызға сай діни сананы қалыптастыру. Демек, теориялық тұрғыдан бүгінде діни білім алу үшін шетелге барудың ерекше қажеттілігі жоқ.
– Еліміздегі азаматтардың діни білім алуына біздің ресми дін өкілдерінің ұстанымы қандай?
– Қазақстан Мұсылмандары Діни Басқармасы алғашқы діни білімді өз еліңізде алып, одан кейін ғана діни біліміңізді одан әрі тереңдету үшін шетелге баруды қатаң түрде ұсынады. Яғни, іргелі білімді шыңдап, салт-дәстүрімізді, мәдениетіміз бен ділімізді түсінгеннен кейін ғана шетелге шығу керек. Осылайша, елімізде базалық діни білім алған студенттерге ҚМДБ жоғарыда аталған шетелде ұсынылған діни оқу орындарында қосымша білім алуға гранттар бөледі.
– Отандық діни кадрларды даярлауға сұраныс бар ма?
-Сұраныс айтарлықтай жоғары, сондықтан Экстремизм мен терроризмге қарсы күрестің 2018-2022 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында талапкерлерге өз өңірлеріндегі діни кадрларды толықтыру мақсатында Білім және ғылым министрлігі арқылы қосымша гранттар және жекелеген облыстардың әкімдіктерінің гранттарын бөлу туралы шешім қабылданған болатын. Мәселен, 2022 жылы Астана қаласының әкімдігі орыс және қазақ тілдерін меңгерген теология және дінтану мамандарының жетіспеушілігіне байланысты Нұр-Мүбарак, Л. Гумилев атындағы ЕҰУ мен Қожа Ахмет Яссауи университеттерінде оқуға 28 грант бөлген. Осы жылы грант санын арттыру жоспарда бар.
– Нұрсұлтан Жеңісұлы, шетелде теологиялық білім алуға ниетті жандарға қандай кеңес берер едіңіз?
– Азаматтарымыздың рухани қауіпсіздігі ұлттық қауіпсіздікке тура пропорционал деп айта аламыз. Кез келген қазақстандық діни сауаты болуы қажет. Дәл сенімді дереккөздерден дұрыс білім алу жастарымыздың адаспауына, деструктивті діни идеологияның желісіне түспеуіне мүмкіндік береді. Сондай-ақ, дінге қатысты, оның ішінде теологиялық білім алуға байланысты сұрақтар туындаған жағдайда iKomek-109 телефоны арқылы елордадағы Діндерді зерттеу орталығына хабарласуға болатынын атап өткім келеді.